[ Pobierz całość w formacie PDF ]

korpusem rosyjskim generała Rachmanowa a polską bry-
gadą powstańczą. W wyniku tego starcia brygada pol-
ska została całkowicie rozgromiona  200 żołnierzy zo-
stało zabitych, a 70 wzięto do niewoli3.
Polecam siÄ™ Wysokim A
askom i pozostaję z głębokim
szacunkiem.
A. Duplikaty moich sprawozdań przechwyconych w
Krakowie. Wyprawienie sztafety do Wiednia przez Wro-
cław.
B. Odpowiedz
władz polskich na notę generała Igel-
ströma w sprawie aresztowania podejrzanych.
C. Odpowiedz
posła pruskiego na polską notę w spra-
wie zamierzonego wkroczenia wojsk pruskich do Polski.
D. Dwie odezwy byłego polskiego generała Kościusz-
ki, który w Krakowie ogłosił się przywódcą niebezpiecz-
nego sprzysiężenia.
E. Pismo generaÅ‚a Igelströma przesÅ‚ane do głównodo-
wodzÄ…cego w Galicji, hrabiego Harnoncourta, w spra-
wie wydania odpowiednich zarządzeń mających zapew-
nić utrzymanie spokoju w Galicji.
F. Postulat zorganizowania trasy pocztowej między
Warszawą a Wiedniem przez Zamość. Niebezpieczeń-
stwo grożące cesarskim statkom, które zawierają trans-
porty żywnościowe dla armii austriackiej.
G. Starcie między Rosjanami a brygadą polską. Po-
nadto dopisek.
PRZYPISY
1
De Cache mylnie podał datę wojny polsko-rosyjskiej, która 
jak wiadomo  toczyła się od 15 maja do 24 lipca 1792 r.
2
De Cache, pisząc  Bundes-Act", miał na myśli Akt powstania
obywatelów, mieszkańców województwa krakowskiego. Por. Sta-
nisław Herbst, Początki polskiej wojny rewolucyjnej 1794 roku,
 Studia i Materiały do Historii Wojskowości", t. XIII, cz. 2,
Warszawa 1967, s. 30.
3
Trybunałem rewolucyjnym nazwał de Cache sekcję bezpie-
czeństwa Komisji Porządkowej Krakowskiej. Por. Stanisław
Schnur-Pepłowski, Powstanie kościuszkowskie, Lwów 1894, s. 8:
 Komisja ta wraz z ustanowionym w dniu 28 kwietnia br. sÄ…dem
kryminalnym, z ośmiu członków złożonym, były w pierwszych
chwilach powstania jedynymi władzami wykonującymi rozkazy
Naczelnika".
4
Sprawę tę omawia szczegółowo Zbigniew Góralski, Tranzyt
zboża austriackiego przez Polskę a powstanie kościuszkowskie,
 PrzeglÄ…d Historyczny" t. LV, z. 3, Warszawa 1964, s. 405 433.
5
Fakty podane przez de Cachego o stratach polskich sÄ… prze-
sadzone. De Cache miał na myśli klęskę Mangeta pod Iwani-
skami w dniu 28 marca 1794 r.
Nr 1092
Warszawa, 5 kwietnia 1794 r.
A. Dotarł tu w tłumaczeniu, zredagowany w stylu
francuskim, niezwykle zuchwały i obraz
liwy manifest
kościuszkowski pt. Akt powstania obywatelów, miesz-
kańców województwa krakowskiego, który jest właściwie
wypowiedzeniem wojny Rosji i Prusom. Wywołał on w
Warszawie poruszenie przybierajÄ…ce z godziny na go-
dzinę na sile. Biorąc pod uwagę fakt, że wśród tutej-
szych mieszkańców zaczęły pojawiać się uchodzące za
pewne pogłoski, iż Dwór Cesarski potajemnie sprzyja
powstaniu i zamierza mu nawet przyjść z pomocą, am-
basador rosyjski wspólnie z posłem Prus wzmogli na-
ciski na mnie, abym ogłosił publiczne i przekonywające
dementi celem przeciwdziałania burzliwym i niebezpiecz-
nym nastrojom oraz szkodliwym wypowiedziom. Ustnie
uczyniłem to natychmiast, a także przekazałem w tej
sprawie odpowiednie pismo panu Igelströmowi. Jednakże
ów ambasador zwrócił mi je i nalegał, abym wobec do-
niosłego znaczenia tego dokumentu przekazał go w po-
staci urzędowej i zwięzłej noty polskiemu ministerstwu.
Doszedłem do przekonania, że nie powinienem się tym
natarczywym żądaniom przeciwstawiać, i zredagowałem
odpowiednią notę. Ukazanie się tej noty  przetłuma-
czonej na język polski i wydrukowanej  spowodowało
wyraz
ne uspokojenie członków polskiego rządu i innych
osób.
B. Przedwczoraj mówiono, że zbuntował się pułk
księcia Michała Lubomirskiego stacjonujący w Dubnie1
i że podąża on przez Galicję, aby połączyć się z genera-
łem Kościuszką w Krakowie. Jednak aż dotąd nie na-
deszło potwierdzenie tego faktu. Okazało się, że zbunto-
wał się również pułk Miączyńskiego i ma wyruszyć z
Krasnegostawu do Galicji w celu połączenia się z woj-
skami Kościuszki. W związku z przekazaniem mi tej
wiadomoÅ›ci przez generaÅ‚a Igelströma i wyrażeniom
przez niego żądania, by tym oddziałom powstańczym
przeciąć drogę do Galicji, jeszcze z nocy wysłałem spec-
jalnego posłańca do Lwowa w celu powiadomienia o tym
głównodowodzącego wojskiem, hrabiego Harnoncourta. In-
formację tę przekazuję w załączniku do niniejszego
pisma.
C. Pod Winiarami, 7 mil od Krakowa, doszło do dru-
giego starcia między wojskami rosyjskiego generała Tor-
masowa z jednym z oddziałów powstańczych w sile
około 3 tysięcy żołnierzy. W wyniku walki oddział pow-
stańczy stracił dużo ludzi i wielu zostało rannych, a 63
żołnierzy dostało się do niewoli2. Reszta oddziału mu-
siała się ratować ucieczką. Jak wynika z wiadomości
otrzymanych przez generaÅ‚a Igelströma, zbiegów Å›cigali
kozacy aż do przedmieść Krakowa.
Generał Kościuszko nie objął jeszcze osobiście dowó-
dztwa nad podległymi mu wojskami powstańczymi, któ-
rych  jak się oblicza  jest ponad 5 tysięcy.
Tymczasem trzy rosyjskie oddziały pod dowództwem
generałów Rachmanowa, Tormasowa i Denisowa3, któ-
re łącznie liczą od 10 do 12 tysięcy żołnierzy, posuwają
siÄ™ w kierunku Krakowa, gdzie znajduje siÄ™ stosunkowo
słabe wojsko kościuszkowskie.
D. Docierają tu także inne pomyślne wiadomości,
a mianowicie, że pruski korpus w sile od 6 do 7 ty-
sięcy żołnierzy wkroczył od strony Częstochowy w Kra-
kowskie. Ponadto nastąpiło wejście innego oddziału li-
czącego ponad tysiąc żołnierzy  od strony Zakroczy-
mia nad Wisłą. Oczekuje się także wkroczenia trzeciej
kolumny  od strony Torunia. Ogółem w razie potrze-
by będzie użytych około 20 tysięcy wojska pod dowódz-
twem generała Schwerina, by wspólnie z wojskiem ro-
syjskim stłumić ogień buntu, gdyby on gdziekolwiek jesz-
cze miał wybuchnąć, i wszędzie przywrócić spokój4.
E. W związku z tym, że przesyłki listowe z Wiednia
nadal sÄ… przetrzymywane w Krakowie przez tamtejsze
władze powstańcze, nie otrzymałem od czasu łaskawego
pisma Waszej Ekscelencji z 12 marca żadnych nastę-
pnych.
F. Przybyły tutaj przed 8 dniami nowy nuncjusz pa-
pieski, Monsignore Litta5, zostanie jutro przyjęty pod-
czas s.wej pierwszej uroczystej audiencji u Króla pol-
skiego. 6 SprawujÄ…cy tÄ™ funkcjÄ™ poprzednio Monsignore
Saluzzo wyjedzie stąd przypuszczalnie dopiero po świę-
tach wielkanocnych przez Berlin, Drezno i Wiedeń.
Polecam siÄ™ Wysokim A
askom Waszej Ekscelencji
i pozostaję z głębokim szacunkiem.
A. Kościuszkowski manifest pt. Akt powstania obywa-
telów. Moje publiczne dementi ogłoszone w związku z
natarczywym żądaniem ambasadora Rosji i posła Prus,
mające na celu przeciwdziałanie rozsiewanym pogło-
skom, że Dwór Wiedeński sprzyja powstaniu kościusz-
kowskiemu i zamierza je poprzeć.
B. %7Å‚Ä…danie pana Igelströma, aby polskim powstaÅ„com
przeciąć drogę przez Galicję. Moja odpowiedz
w tej spra-
wie.
C. Drugie starcie pomiędzy wojskiem rosyjskim
i polskim.
D. Ostatnio zaistniałe fakty wkroczenia wojsk pru-
skich do Polski.
E. Trwające nadal przetrzymywanie przesyłek listo-
wych z Wiednia w Krakowie,
F. Objęcie przez Monsignore Littę funkcji nuncjusza
papieskiego.
PRZYPISY
1
Dubno  miasto powiatowe na Wołyniu.
2 [ Pobierz całość w formacie PDF ]